Dei ortodokse kyrkjene

Den ortodokse kyrkja er den nest største kristne kyrkja i verda. Berre den katolske kyrkja er større.

Den kristne kyrkja vart delt i år 1054. Paven i Roma og patriarken i Konstantinopel var usamde om veldig mykje. Vi kallar dette “det store skismaet”.

Patriark – er namnet på den øvste leiaren for dei ortodokse kyrkjene. Sidan det er fleire ortodokse kyrkjer, er det òg fleire patriarkar. I den katolske kyrkja er paven øvste leiar for alle kyrkjene.

Konstantinopel – er byen Istanbul i dagens Tyrkia.

Skisma – er eit gresk ord som betyr usemje.

I ei ortodoks gudsteneste er det alltid nattverd, lesing frå Bibelen, bøn og song. Dei bruker røykjelse som ei gåve til Gud. I kyrkja kallar vi ei slik gåve for eit offer.

1 / 3

Sakramenta

Dei ortodokse kyrkjene har sju sakrament: nattverd, dåp, vigsel, konfirmasjon, skriftemål, salving av sjuke og ordinasjon.

Eit sakrament er det viktigaste som skjer i gudstenestene. Vi kallar det ei heilag handling.

Nattverd

I alle ortodokse gudstenester er det nattverd. Då blir det delt ut brød og vin. Brødet inneheld gjær. Dette blir kalla syra brød. I den katolske kyrkja er det ikkje gjær i brødet. Dette blir kalla usyra brød. Brød og vin er uttrykk for Jesu lekam (kropp) og blod.

Dåp

I dåpen blir ein Guds barn. Ifølge trua er alle menneske fødde med synd. Det betyr at vi tenkjer vonde tankar og gjer galne ting mot Gud. I dåpen blir dette vaska bort.

I dei ortodokse kyrkjene er det mest vanleg å dukke heile barnet under vatn. Heile tre gongar! Då blir heile kroppen fri for synd.

Vigsel

Å gifte seg er ei storhending i dei ortodokse kyrkjene. Ifølge Gud skal ikkje mennesket leve åleine, men saman med ein familie. Akkurat slik Adam og Eva, dei første menneska, gjorde.

Konfirmasjon

Dei ortodokse kristne har ofte konfirmasjonen saman med dåpen. Presten smør heilag olje på dåpsbarnet. Vi kallar det salving.

Skriftemål

Ortodokse kristne går til ein prest og fortel om syndene sine. Då får dei tilgiving for det dei har gjort.

Sjukesalving

Presten salvar den sjuke med heilag olje, og han ber om at den sjuke skal bli frisk.

Ordinasjon

Før ein prest kan begynne å arbeide i kyrkja, må han bli ordinert. Då blir han formelt tilsett og godkjend av forsamlinga. Det er berre menn som kan bli prestar i dei ortodokse kyrkjene.

1 / 6

Faste og fest

Dei ortodokse kristne fastar ofte. Gjerne før høgtider. Stort sett betyr faste at ein ikkje et kjøt frå dyr. Men mange et fisk.

I fastetida bør ein unngå underhaldning. Vi kallar dette for askese. Ein skal ha mest fokus på Gud, og ikkje på alle tinga vi har rundt oss. Bibellesing, bøn og stille er vanleg.

Etter fasta feirar folk høgtidene med fest og god mat.

Onsdag og fredag er normalt fastedagar. I tillegg har kvar årstid ein fasteperiode.

Dei ortodokse kyrkjene feirar julaftan 13 dagar seinare enn oss. Dei følgjer nemleg den julianske kalenderen som ligg 13 dagar etter kalenderen vår. Derfor hamnar julaftanen deira på 6. januar.

Den julianske kalenderen vart innført av Julius Cæsar i år 46 f.Kr.

1 / 3

Ikon

Ikon er bilde av viktige personar i ortodoks tru. Ofte er bilda måla på treplater med gullfarga bakgrunn. Gullfargen er Guds farge.

Ikon heng i dei fleste ortodokse heimar. Dei heng gjerne på ein vegg mot aust, der sola står opp.

Ikona skal minne folk om å gjere gode gjerningar.

📷 Ortodoks ikon fra 1500-talet med motiv av blant andre jomfru Maria og Jesusbarnet.

Dei ortodokse kyrkjene i Noreg

I Noreg blir det fleire og fleire ortodokse kristne. Det er fordi mange innvandrarar kjem frå ortodokse land. Men den ortodokse kyrkja kom til Noreg allereie på 1500-talet.

Då kom ein prest frå Russland og kristna delar av den samiske befolkninga i Finnmark. Presten vart kalla Heilage Trifon av Petsjenga. Det finst framleis ei lita kyrkje frå den tida. Ho ligg på staden Neiden i Aust-Finnmark.

Den ortodokse Sankt Georgs kapell i Neiden, bygget i 1565

Dei ortodokse kyrkjene og den katolske kyrkja

Dei ortodokse kristne meiner dei trur på same måten som dei første kristne. Dei katolske kristne meiner at dei har den sanne trua.

Sjølv om dei er svært usamde om mange ting, har dei òg noko til felles.

Begge kyrkjene trur på det Jesus sa og gjorde, og at han var Guds son. Dei trur òg at verda er skapt av Gud.

Begge kyrkjene feirer nattverd, men dei et ulike typar brød.

I den katolske kyrkja er dei opptekne av å kunne forklare det aller meste. Dei ortodokse er ikkje så opptekne av det. Det som skjer er ein del av trua deira. Alt kan derfor ikkje forklarast. Tru er noko mystisk, og kan ikkje forklarast med vanlege ord.

1 / 3

Kjelder:

Ortodoks.no (04.10.21): Den russiske ortodokse kirke i Norge
https://www.ortodoks.no/generelt

Thorbjørnsrud, Berit S.: De ortodokse kirker i Store norske leksikon på snl.no.
Henta 2021 M10 04 frå
https://snl.no/de_ortodokse_kirker

Bilde- og videorettar:

1. Getty Images
2. Getty Images
3. Getty Images
4. Getty Images
5. Michael Riessler (CC BY-SA 3.0)
6. Getty Images

Relaterte yrker

Synes du dette var spennende lesning? Her har vi forslag til noen yrker du kan utforske:

Prest

Ein prest held gudstenester og har ansvar for kyrkjelege handlingar som viing, konfirmasjon, dåp og gravferd.

Arbeidsoppgaver

Prest er tittelen på ein person som leiar dei kirkelege ritual og handlingar i ei kyrkje. I Noreg jobbar prestar flest i Den norske kyrkja. Mange andre trussamfunn bruker gjerne tittelen pastor i staden for prest.

Vanlege arbeidsoppgåver for ein prest:

førebu og halde gudstenester
samarbeid i stab
kyrkjelege handlingar som viing, konfirmasjon, dåp og gravferd
samtaler med menneske som skal gifte seg, døype barna sine eller ha konfirmantførebuing
ha tillitsfulle samtaler/sjelesorg med menneske i ulike livssituasjonar
administrative oppgåver/kontorarbeid og møte i forskjellige råd og utval

Menighetsprestene i Den norske kyrkje har stillingsbetegnelsene sokneprest, kapellan og prostiprest.

Soknepresten leier kyrkjetenestene i eit sokn eller i ein kyrkjelyd, og har ofte plass i kyrkjelydsrådet. Ein sokneprest tilsettast av bispedømmerådet. Dei andre prestane i kyrkjelyden, som er administrativt underlagt soknepresten, kallast oftast kapellan. Soknepresten er fagleg ansvarleg i meinigheita, og ansvarleg for fagstaben.

Institusjonspresten, for eksempel ein sjukehusprest eller ein fengselsprest, har varierte arbeidsoppgåver etter behov. Sjelesorg for brukarar, pårørande og tilsette er ein vesentleg del av jobben. Institusjonsprestane held også gudstenester og kirkelege handlingar.

Institusjonspresten er fagperson på sorgarbeid og krisehandtering, og jobbar også tverrfagleg i team med andre tilsette på institusjonane.

Andre stillingsnemningar innanfor presteyrket er sjømannsprest, misjonsprest og studentprest. Som prest i Den norske kyrkja blir du ordinert til presteteneste av ein biskop. Som prest arbeider du saman med andre i kyrkja, til dømes kateket/meinigheitspedagog og kantor.

Les mer

Historikar

Historikarar jobbar med å skape forståing for og kunnskap om den historiske utviklinga til menneska og verda.

Arbeidsoppgaver

Historikarar studerer og skriv om fortida. Ved hjelp av kritisk gjennomgang av historiske kjelder skal du som historikaren skaffe deg ei omfattande forståing av korleis samfunn og kultur har endra seg over tid.

Vanlege arbeidsoppgåver for historikaren:

forsking på kjende og ukjende kildar
undervising og rettleiing
utforming av studieemne og oppføring av litteraturlister
skriva notat, rapportar og utgreiingar
samla inn, vurdera, behandla, analysera og tolka tekstar, og dessutan omarbeida dei for offentleg publisering eller utstillingar

Historie er eit breitt fag med mange felt å velje mellom. Du kan fordjupe deg i kulturhistorie, krigshistorie eller økonomisk historie. Du kan òg velje ein bestemt tidsperiode eller eit geografisk område. Sjølv om du ofte vel eit felt, må du forstå heile historiefaget for å sjå dei store linjene.

Historikarar blir ofte ikkje tilsette med stillingstittelen historikar, men kan til dømes bli tilsett som forskar, adjunkt eller rådgivar. Som historikarar samarbeider du ofte med andre historikarar og andre akademikarar i prosjekt og anna forsking.

Les mer

Lærar

Ein lærar underviser born og vaksne i ulike fag.

Arbeidsoppgaver

Lærer er eit samlebegrep om alle som jobbar med undervisning, og gjeld både dei som jobbar i grunnskule, vidaregåande skular, folkehøgskular og voksenopplæring.

Ein lærar støttar barn og vaksne i læringa deira, utvikling og danning. Som lærer er det viktig å ha gode faglege, pedagogiske og sosiale evner.

Det er mange måtar å bli lærar på og det avheng av kven du vil undervise eller kva du vil undervise i.

Grunnskulelærar

For å bli lærar i grunnskulen kan du gå grunnskulelærerutdanningene for 1.–7. trinn eller 5.–10. trinn. Begge utdanninga er femårige og gir deg ei mastergrad. I utdanninga for 1.–7. trinn er fokuset på byrjaropplæring og rolla som kontaktlærar. I 5.–10. trinn blir det lagt vekt på grunnleggande evner, klasseleiing og vurdering av læringa til elevar. Samisk grunnskulelærarutdanning er bygd opp på same måte, men fokuserer òg på samisk språk og kultur.

Meir om yrket grunnskulelærar

Lektor

Ein lektor er ein lærar med mastergrad. For å bli lektor kan du gå lektorutdanninga for 8.–13. trinn. Forskjellen på ei lektorutdanning og vanleg grunnskolelærerutdanning er kva trinn i utdanningssystemet ein utdannar seg vor å vere lærar i. Ein får òg lektortittelen med grunnskulelærarutdanning.
Med lektorutdanninga kan du undervise på mellomtrinnet, i ungdomsskulen, på vidaregåande opplæring, og vaksenopplæringa. Gjennom lektorutdanninga får du kompetanse til å undervise i to fag på skulen. I utdanninga fordjupar du deg i eit av faga du skal undervise i, medan det andre faget utgjer 60 studiepoeng.

Meir om yrket lektor

Yrkesfaglærar

Yrkesfaglærarar har spisskompetanse innan ei rekke ulike fagfelt, som til dømes bygg- og anleggsteknikk eller helse- og oppvekstfag.

Yrkesfaglærarutdanningane krev fagbrev og arbeidserfaring.

For å bli yrkesfaglærar kan du òg ta årsstudium i praktisk pedagogisk utdanning for yrkesfag (PPU-Y). Det krev òg fagbrev og ofte to års relevant arbeidserfaring.

Viss du har ein bachelor i utøvande eller skapande kunstfag, kan du søke på årsstudium i praktisk pedagogisk utdanning (PPU) og bli faglærar. For utøvande eller skapande kunstfag, til dømes musikk og formgiving, er opptakskravet til PPU bachelorgrad frem til 2023. Faglærarutdanninga fasas ut. Frå 2023 kan ein søke eit femårig studie; lærarutdanning i praktiske og estetiske fag (LUPE). LUPE erstattar det som tidlegare heita faglærarutdanning.

Meir om yrket yrkesfaglærar

Adjunkt

Adjunkt er ein lærar med ein fireåring grunnskulelærarutdanning. Du kan òg få tittelen adjunkt med ein bachelorgrad frå universitet eller høgskule i tillegg til 1-årig praktisk pedagogisk utdanning (PPU). I dag er det krav om å ha mastergrad før du kan søka om praktisk pedagogisk utdanning, men fram til 2024 er det unntak viss du har bachelorgrad i utøvande eller skapande kunstfag.

Meir om yrket adjunkt

Pedagog

Ein pedagog kan vera ei nemning på ein lærar, men du kan òg vera pedagog utan å vera lærar.
Det er fleire utdanningsløp som leiar til tittelen pedagog. Du kan ta pedagogikkutdanning på universitet eller høgskular. Lærarar, barnehagelærarar og barnevernspedagogar har hatt pedagogikk som ein del av utdanninga, og kan òg kalla seg pedagogar.

Sjølv om du tek ei utdanning i pedagogikk, er du ikkje automatisk kvalifisert til å undrrvise i skulen. Pedagogikk-utdanninga er ikkje det same som praktisk-pedagogisk utdanning (PPU). Pedagogikk kan bli kobinert med andre akademiske studier.

Pedagogar kan òg arbeida som konsulentar, med organisasjonsutvikling og opplæring som spesialfelt, eller innan kartleggings- og forskingsarbeid For tilsette i barnehage og skule med barnehagelærar- eller lærarutdanning er pedagogikkfaget gjerne ei vidareutdanning.

Meir om yrket pedagog

Spesialpedagog

Spesialpedagogen fungerer ofte som ei trygd for læraren og legg til rette for elevar med spesielle læringsbehov. Det kan vera elevar som har psykososiale vanskar, lese- og skrivevanskar, språkvanskar, syns- eller høyrslevanskar, generelle lærevanskar (utviklingshemming) og autismespekterforstyrringar.

For å bli spesialpedagog kan du ta ein bachelor eller masterutdanning på universitet eller høgskule. Ein del spesialpedagogar har gjerne spesialisering innanfor fagområde som logopedi, synsskadar, høyrsleskadar eller utviklingshemming eller andre utfordringar.

Meir om yrket spesialpedagog

Morsmålslærar

Morsmålslærarar, eller tospråklege lærarar, underviser elevar i særskild språkopplæring. Ein morsmålslærar underviser elevar som har eit anna morsmål enn norsk og samisk, og som ikkje klarer å følge vanleg undervisning på norsk. Dei får då undervisning på sitt eige morsmål, heilt til dei kan følge den ordinære undervisninga. For å bli morsmålslærar må du enten ha lærarutdanninga frå heimlandet til eleven, treårig lærarutdanning for morsmålslærarar, eller høgare utdanning på minst tre år som inkluderer pedagogikk og språket og kulturen til eleven.

Mastergrad + praktisk pedagogisk utdanning

Med fullført mastergrad innanfor relevante undervisningsfag i skulen kan du òg ta praktisk-pedagogisk utdanning (PPU). Relevante undervisningsfag kan vera engelsk, framandspråk, historie, matematikk, naturfag, norsk, religion og etikk, samfunnsfag.

Det vil gi deg tittelen lektor. Det blir gitt unntak frå masterkravet viss du søker med ein bachelorgrad i utøvande eller skapande kunstfag. Det vil gi deg tittelen adjunkt. Dette unntaket gjeld til 2024.

Les mer

Fag

Kjerneelementer

Tverrfaglig tema

navigasjonssidefelt

Utdanningsinnhold

Dei ortodokse kyrkjene